استاد بدرالزمان قريب
دکتر بدرالزمان قریب
استاد بدرالزمان قريب در سال 1308 ، در تهران به دنيا آمد. پس از اخذ مدرك ليسانس زبان وادبيات فارسي از دانشكده ادبيات دانشگاه تهران براي ادامه تحصيل در رشته زبان شناسي به دانشگاه پنسيلوانياي آمريكا راه يافت و در گروه زبان شناسي و مطالعات شرقي ، به دريافت درجه ي فوق ليسانس نايل آمد. خانم قريب پس از مدتي با استفاده از بورس شاگردان اول به دانشگاه كاليفرنيايي بركلي وارد شدو به تكميل معلوماتش افزود او بالاخره مدرك دكتري زبان هاي باستان را در سال 1343 از دانشگاه پنسيلوانيا دريافت كرد.
او پس از بازگشت به ايران به عنوان استاديار در دانشگاه شيراز به فعاليت آموزشي مشغول شد.در سال 1350 به دانشگاه تهران منتقل گرديد و در آن دانشگاه به مقام استادي نائل آمد.
گروه : علوم انساني
رشته : زبان و ادبيات فارسي
گرايش : زبان هاي باستاني
والدين و انساب : نام پدر بدرالزمان قريب ضياءالدين و مادرش ضياءالملوك نواده شمس العلما قريب از عالمان و شاعران به نام بود.
تحصيلات رسمي و حرفه اي : بدرالزمان قريب تحصيلات ابتدايي و متوسطه را در مدرسه ژاندارك طي كرد. پس از آن وارد دانشكده ادبيات دانشگاه تهران شد و در سال 1336 موفق به دريافت مدرك ليسانس زبان وادبيات فارسي گرديد. او در سال 1338 براي ادامه تحصيل در رشته زبان شناسي به دانشگاه پنسيلوانياي آمريكا راه يافت و در سال 1342 ، در گروه زبان شناسي و مطالعات شرقي ، به دريافت درجه ي فوق ليسانس نايل آمد.
خانم قريب پس از مدتي با استفاده از بورس شاگردان اول به دانشگاه كاليفرنيايي بركلي وارد شد و با راهنمايي «پرفسور «هنينگ»و پرفسور «مارك درسدن» به تحقيق پرداخت و در سال 1343 موفق به اخذ درجه دكتري از دانشگاه پنسيلوانيا شد.
استادان و مربيان : بدرالزمان قريب در دوران تحصيلات عاليه از محضر استاداني چون بديع الزمان فروزانفر ، دكتر محمد معين ، استاد جلال الدين همايي ، مدرس رضوي ، ابراهيم پورداود ، دكتر پرويز ناتل خانلري ، دكتر احسان يارشاطر و دكتر صادق كياء بهره وافر برد. همچنين وي در بركلي نزد پرفسور هنينگ به تحقيق پرداخت و پايان نامه دكتري خود را تحت عنوان « تحليل ساختاري فعل در زبان سغدي » با راهنمايي پرفسور مارك درسدن تكميل كرد.
مشاغل و سمتهاي مورد تصدي : از جمله مشاغل بدرالزمان قريب ،همكاري با بنياد فرهنگ ايران و دانشگاه ميشيگان به عنوان پژوهشگر بوده است. دكتر قريب هم اكنون عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي مي باشد.
فعاليتهاي آموزشي : بدرالزمان قريب پس از اخذ مدرك دكترا از دانشگاه پنسيلوانيا ، در سال 1344 به ايران بازگشت و با عنوان استاديار در دانشگاه شيراز به تدريس پرداخت. در سال 1350 به دانشكده ادبيات دانشگاه تهران منتقل گرديد، و در گروه زبان شناسي و فرهنگ و زبان هاي باستاني اين دانشكده با عنوان دانشيار و بعد استاد مشغول فعاليت هاي آموزشي گرديد. او همچنين به عنوان استاد مدعو ، با دانشگاه هاروارد و يوتاي آمريكا نيز همكاري نموده است.
ساير فعاليتها و برنامه هاي روزمره : از بدرالزمان قريب تاكنون دوازده مقاله به زبان فارسي ، چهار مقاله به زبان انگليسي و يك مقاله به زبان فرانسه به چاپ رسيده است كه از اين تعداد ، ده مقاله درباره زبان سغدي است. همچنين ايراد سخنراني درباره زبان سغدي ، در كنگره هاي بين المللي در سال هاي 76-1375 از جمله فعاليت هاي علمي وي مي باشد. بدرالزمان قريب از هنر شاعري نيز بهره مند است و برخي از اشاعر او در گزينه ها و جنگ هاي شعر به ثبت رسيده اما هنوز در مجموعه ي منتشر نشده است.
آرا و گرايشهاي خاص : بدرالزمان قريب در شعر سبك اساتيد كهن را برگزيد و به راه آنان رفت و در انواع شعر از قصيده ، غزل ، مثنوي ، دوبيتي و رباعي طبع آزمايي كرده است.
جوائز و نشانها : دو كتاب از آثار بدرالزمان قريب به عنوان كتاب سال جمهوري اسلامي ايران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي برگزيده شده اند. از جمله كتاب فرهنگ زبان سغدي در سال 1374 و كتاب زبان هاي خاموش كه در سال 1365 منتشر شده است.
آثار :
1 – تحليل ساختاري فعل در زبان سغدي
ويژگي اثر : اين كتاب به زبان انگليسي در سال 1965 منتشر شد-مؤسس? ميكرو فيلم دانشگاهي آن اوبر ـ ميشيگان
2 – ريشه هاي ايراني باستان در سغدي
ويژگي اثر : مقاله-اكتاايرانيكا 4، يادنامة ينبرگ، 1975.
3 – زبان هاي خاموش
ويژگي اثر : اين كتاب با همكاري دكتر يدالله ثمره ترجمه گرديد و در سال 1365 منتشر شد.-اين كتاب در دوره پنجم كتاب سال جمهوري اسلامي ايران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي برگزيده شد-آشنايي با كتاب «زبانهاي خاموش» كتاب «زبانهاي خاموش»، سرگذشت كوششها و تلاشهاي پيگير و توان‌فرساي دانشمندان را در حل معماي خطوط باستاني بازگو مي‌كند و ما را با دقت‌نظر و روشهاي علمي و نظام‌يافتة آنان در رمزگشايي اين خطوط و نيز تحليل علمي زبانهاي باستاني آشنا مي‌سازد. اين كتاب در چهار فصل تنظيم گرديده است. در بخش اول، از رمزگشايي خطوط كهن خاور نزديك از جمله: خط تصويرنگار هيروگليف مصري، خطوط بين‌النهرين، انواع خطوط ميخي بويژه خط ميخي فارسي باستان كه به گونه‌اي الفبايي بوده و نشانگر تحول شايان توجهي در تاريخ خط ميخي است، به تفصيل سخن رفته است. در بخش دوم؛ رمزگشايي ديگر خطوط و زبانهاي باستاني از جمله: آسياي صغير، شمال آفريقا، سوريه، لبنان، فلسطين و نيز زبانهاي ناشناختة ايتاليا مورد بحث قرار گرفته است و در بخش سوم؛ اصول و روشهاي علمي رمزگشايي خطوط ناخوانده و زبانهاي ناشناخته معرفي مي‌شود و سرانجام در بخش چهارم؛ چند نمونه از خطوطي كه هنوز رمزگشايي نشده‌اند و نيز تلاشهاي دانشمندان براي رمزگشايي آنها ارائه مي‌شود. پاره‌اي از اطلاعات سودمند دربارة اقوام، اشخاص، مكانها و نيز بعضي مآخذ جديدتر و آگاهيهاي دقيقتر توسط مترجمان به صورت پانوشت با ذكر منبع در پايان كتاب اضافه شده است
4 – طلسم باران به زبان سغدي
ويژگي اثر : مقاله-نشريه انجمن فرهنگ ايران باستان 1348.
5 – فرهنگ زبان سغدي
ويژگي اثر : اين فرهنگ سغدي-فارسي- انگليسي در سال 1374 منتشر شد.اين كتاب در دوره چهاردهم كتاب سال جمهوري اسلامي ايران ،از طرف وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامي معرفي و برگزيده شده است. آشنايي با كتاب: «فرهنگ سغدي»: فرهنگ سغدي (سغدي- فارسي- انگليسي)، بدرالزمان قريب، تهران: فرهنگان، 1374. زبان سغدي از شاخ? زبانهاي ايراني ميان? شرقي است كه از قرن اول تا سيزدهم ميلادي در گستر? جغرافيايي عظيمي، از درياي سياه تا چين، مردماني ايراني تبار بدان تكلم مي كردند. اين شاخه گروه هاي مختلفي را در برمي گيرد و از نظر تنوع و حجم ادبيات مهمترين زبان ايراني ميان? شرقي است. مؤلف اين كتاب از بيست سال پيش به گردآوري واژه هاي سغدي همت گمارده است و حاصل اين تلاش، فرهنگي غني و جامع است كه دانشمندان و پژوهشگران مي توانند از آن بهره مند شوند. اين فرهنگ از دو مقول? فارسي و انگليسي و سه بخش تشكيل شده كه اين سه بخش عبارتند از: بخش اصلي، واژه ياب فارسي، واژه ياب انگليسي
6 – قانون هم وزني مصوت ها در زبان سغدي
ويژگي اثر : مقاله-مجله دانشكده ادبيات، 1355.
7 – كتيبه تازه يافته خشايارشاه
ويژگي اثر : مقاله- نشري? فرهنگ ايران باستان، 1346فمجلة دانشكده ادبيات، 1347،مجلة ايرانيكا آنتيكو، 1967 (انگليسي)
8 كشف كتيبه پهلوي در چين
ويژگي اثر : مقاله -مجله دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه تهران 1364
9 – مآخذ و مدارك پيرامون سرزمين سغد
ويژگي اثر : مقاله-مجل? بنياد فرهنگ، 1349، (انگليسي)
10 – مرز زباني فارسي باستان و سغدي
ويژگي اثر : مقاله-يادنامة ژان دومنانس، 1969، (انگليسي)
11 – وسنتره جاتكه
ويژگي اثر : داستان تولد بودا به روايت سغدي است كه در سال 1371 منتشر شد.
