گویش بوربسه در گرکان و آشتیان و تفرش
زبان يكي از پايه هاي هويت و استقلال هر كشور است. هنگامي كه كشوري مورد تاخت و تاز اجانب قرار ميگيرد، قوم فاتح پيش از هر چيز ابتدا سلطه و نفوذ خود را بر بخش هايي كه دسترسي به آنها آسانتر و موانع طبيعي در سر راه رسيدن به آنها كمتر است، گسترش ميدهد و در مناطق كوهستاني و دور از راه هاي اصلي و عمومي ديرتر و كندتر نفوذ پيدا ميكند.
در نتيجه اين امر مردم ساكن نواحي كوهستاني، آداب و سنن باستاني و از آن جمله زبان و گويش هاي محلي و واژه ها و اصطلاحات و اشعار عاميانه خود را به نسبتي كه دور تر از مراكز اصلي باشند، بيشتر محفوظ ميدارند.
ساكنان گركان و آشتيان و تفرش نيز از اين قاعده مستثني نبوده اند. ساكنان اين نواحي كوهستاني در طول تاريخ خود در برابر تهاجم بيگانگان به علت دور بودن از سر راه شهرهاي بزرگ مانند: قم، ساوه، كاشان و غيره به اتكاي دژ طبيعي منطقه مزبور توانسته اند آداب و عادات و رسوم و زبان و گويش ويژه خود را كم و بيش حفظ و حراست كنند.
يكي از آثاري كه در اين ناحيه به ويژه در گركان و آشتيان و تفرش وجود داشته است گويش و واژه هاي متداول خاصي است كه اين موضوع نيز شهر بودن گركان را تاييد ميكند. گويش ويژه مزبور به گويش ‹بوربشه› يا ‹بوربسه› يا ‹بوربستي› معروف است.
درباره اين گويش توسط آقاي دكتر صادق كيا – استاد دانشگاه تهران نيز تحقيق و بررسي شده است تحت نام دفتر نخست – گويش آشتيان – واژه نامه از دكتر صادق كيا – استاد زبان هاي پهلوي دانشگاه تهران كه به شماره 384 چاپ شده است.
نكته شايان در گويش در گويش مزبور اين است كه اين گويش، دستور و قواعد ويژه اي داشته كه امروز در حال فراموشي و از ميان رفتن است.
نگارنده آنچه از واژه هاي مصطلح در گركان را كه به خاطرم مانده بود در كتاب گركان (صفحه 100 تا 122 كتاب گركان) به چاپ رسانده ام ولي در تاريخ 1377 ضميمه شماره 5 نامه فرهنگستان زبان و ادب فارسي – واژه نامه بوربسه – گردآوري جذوه به كوشش آقاي ايرج افشار به دستم رسيد.
بر اساس تحقيق آقاي دكتر ايرج افشار: ” جذوه بايد از مردم گركان بوده باشد و ظاهرا از منشيان يا احتمالا از مستوفيان دوره ناصرالدين شاه است. زيرا به طوري كه آورده شد سفرنامه شاهرود و بسطام را در سال 1301 نوشته است. ‹عربي دان و مترسل در زبان عربي است› و … ‹در نامه هاي فارسي دوستانه خود عبارات عربي را متعددا به كار گرفته است، او همچنين به زبان فرانسوري آشنا بوده است› و تاليفاتي نيز داشته است. ا زجمله آنها كتابي است به نام ” خضراء الدمن في احياء الوطن” تاليف جذوه كه درباره آبادي هاي گركان نوشته شده است.
بر گرفته از پيوست كتاب گركان – تأليف دكتر عبدالكريم قريب
براي دانلود كتاب واژه نامه بوربسه گردآوري جذوه به كوشش ايرج افشار به صورت فايل PDF اينجا كليك كنيد.
boorbasse-www.garekan.ir